Przemoc towarzyszy człowiekowi od momentu jego pojawienia się na Ziemi. Agresywność i wynikające z niej postawy oraz zachowania są wpisane w zachowanie naszego gatunku. Należy jednak nazwać ułomnością fakt, że człowiek stosuje przemoc pomimo swoich zdolności do opanowywania emocji, a także tworzenia norm prawnych, obyczajowych i moralnych zakazujących jej stosowania.

Czym jest przemoc?

Przemocą nazywamy działanie o charakterze intencjonalnym bądź zaniechanie jednej osoby wobec drugiej, które, wykorzystując przewagę sił, narusza prawa i dobra osobiste jednostki, powodując jej cierpienia i szkody.

Aby zaistniała przemoc muszą zostać spełnione cztery warunki:

1. mamy do czynienia z działaniem intencjonalnym lub zaniechaniem działania (osoba stosująca przemoc uważa, że wie co jest dobre dla drugiej osoby lub daje sobie prawo do decydowania w jej imieniu, jest przy tym przekonana, że druga osoba powinna mu się podporządkować i zaspokoić jego życzenia,
2. jedna osoba ma zdecydowaną przewagę nad drugą (jest silniejsza fizycznie, psychicznie, materialnie, zawodowo, społecznie) i wykorzystuje tę przewagę oddziałując na osobę słabszą, po to, by zmusić ją do podporządkowania się,
3. działanie lub zaniechanie jednej osoby narusza prawa i dobra osobiste drugiej, osoba stosująca przemoc daje sobie prawo, by drugą uderzyć, obrazić, skrytykować, zabrać coś, nie dać, nie licząc się z jej prawami, potrzebami, życzeniami, protestami, uczuciami,
4. osoba, wobec której jest stosowana przemoc, doznaje cierpień i szkód fizycznych oraz psychicznych.

Osoba stosująca przemoc działa z intencją wobec  osoby jej doznającej, która jest od niego słabsza, narusza jej prawa i dobra osobiste, powodując cierpienia i szkody.  Osoba jej doznająca ma najczęściej - we własnych deklaracjach - dobre intencje. Jest przekonana, że nie miała wyjścia i była zmuszona użyć przemocy. Często oskarża osobę doznająca przemocy o odpowiedzialność za przemoc, którą stosuje. Z kolei osobę doznająca przemocy wierzy osoba stosującej przemoc i myśli, że tak właśnie jest.

Formy przemocy

Wyróżniamy kilka form przemocy:

• przemoc fizyczną – polegającą na różnym typie agresywnych zachowań o różnym stopniu nasilenia, np. wymierzaniu policzków, biciu, kopaniu itp.,
• przemoc seksualną - zmuszanie do określonych zachowań i kontaktów seksualnych, np. gwałt, zmuszanie do oglądania filmów, zdjęć pornograficznych itp.,
• przemoc psychiczną – słowne lub niewerbalne groźby użycia przemocy wobec osoby lub tego, co do niej należy, ten rodzaj przemocy przejawia się m.in. w zastraszaniu, poniżaniu, ubliżaniu, szantażowaniu itp.,
• przemoc ekonomiczną/materialną – odmawianie lub ograniczanie dostępu do wspólnych środków finansowych lub odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwiania bądź ograniczanie podjęcia pracy zarobkowej ale również niszczenie przedmiotów itp.,
• zaniedbanie – nazywane też ukrytą formą przemocy, polega ono na niezaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych i psychicznych dzieci, może ono się zacząć już w okresie życia płodowego, kiedy matka prowadzi niehigieniczny tryb życia, skrajnym przypadkiem zaniedbania jest porzucenie dziecka z narażeniem go na utratę zdrowia, a nawet życia.

Obok form przemocy wyróżnia się także dwa rodzaje przemocy. Należą do nich:

• przemoc gorąca – charakteryzuje się wysokim poziomem agresji słownej i fizycznej, jest związana z odreagowywaniem emocji na innych osobach,

przemoc chłodna – jest pozbawiona gwałtownych wybuchów, emocji, przypomina realizację z góry zaplanowanego scenariusza, jest stosowana w imię fałszywie pojmowanych „wyższych celów” np. konsekwentnego wychowywania dziecka.

Przemoc w rodzinie

Zgodnie z art. 2 USTAWY z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej 

1.  Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) przemocy domowej - należy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:
a) narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
b) naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
c) powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienie lub krzywdę,
d) ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,
e) istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej;
2) osobie doznającej przemocy domowej - należy przez to rozumieć:
a) małżonka, także w przypadku gdy małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, oraz jego wstępnych, zstępnych, rodzeństwo i ich małżonków,
b) wstępnych i zstępnych oraz ich małżonków,
c) rodzeństwo oraz ich wstępnych, zstępnych i ich małżonków,
d) osobę pozostającą w stosunku przysposobienia i jej małżonka oraz ich wstępnych, zstępnych, rodzeństwo i ich małżonków,
e) osobę pozostającą obecnie lub w przeszłości we wspólnym pożyciu oraz jej wstępnych, zstępnych, rodzeństwo i ich małżonków,
f) osobę wspólnie zamieszkującą i gospodarującą oraz jej wstępnych, zstępnych, rodzeństwo i ich małżonków,
g) osobę pozostającą obecnie lub w przeszłości w trwałej relacji uczuciowej lub fizycznej niezależnie od wspólnego zamieszkiwania i gospodarowania,
h) małoletniego
- wobec których jest stosowana przemoc domowa;
3) osobie stosującej przemoc domową - należy przez to rozumieć pełnoletniego, który dopuszcza się przemocy domowej wobec osób, o których mowa w pkt 2;
4) świadku przemocy domowej - należy przez to rozumieć osobę, która posiada wiedzę na temat stosowania przemocy domowej lub widziała akt przemocy domowej.
2. Przez osobę doznającą przemocy domowej należy także rozumieć małoletniego będącego świadkiem przemocy domowej wobec osób, o których mowa w ust. 1 pkt 2.

Jak reagować?

W sytuacji, gdy stajemy się świadkami przemocy lub jej ofiarami w pierwszej kolejności należy poszukać wsparcia u osoby bliskiej. Może to być członek rodziny, bliski kolega lub przyjaciel. Jeśli nie jest to możliwe, powinno się skorzystać z pomocy organizacji pozarządowej, powołanej do istnienia właśnie w celu pomagania ofiarom przemocy.

Taka rozmowa pomoże ocenić sytuację, do której doszło i zastanowić się nad dalszymi krokami, jakie będziemy chcieli podjąć. A mogą one być następujące:

1. Powiadom służby! W przypadku pojawienia się przemocy należy skontaktować się z Policją (997 lub 112) lub prokuraturą. Przemoc jest działaniem zabronionym przez prawo i jest ścigane przepisami Kodeksu Karnego.

Jeśli przemoc doprowadziła do pojawienia się obrażeń ciała, powiadom Pogotowie ratunkowe (999 lub 112)!

Takie działanie z jednej strony pozwoli ocenić stopień zagrożenia dla zdrowia i życia, zaś z drugiej umożliwi zachowanie dowodu działań agresywnych spowodowanych przez sprawcę przemocy w formie bezpłatnego zaświadczenia lekarskiego o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy.

2. Skorzystaj z pomocy oferowanej w ramach “Niebieskiej Linii” (801‑12‑00‑02).

Rozmowa za pośrednictwem Ogólnopolskiego Telefonu dla Ofiar Przemocy w Rodzinie pozwoli uzyskać poradę prawną, wsparcie psychologiczne bądź wskazówki na temat miejsc pomocy w okolicach miejsca zamieszkania.

Dlaczego nie reagujemy?

Wiele osób doznających przemocy w rodzinie nie szuka pomocy. Postępuje tak z powodu strachu, niskiego poczucia własnej wartości, uzależnienia psychicznego bądź finansowego od sprawcy czy zwykłego wstydu. To my możemy im pomóc. Tymczasem aż 80% społeczeństwa w ogóle nie reaguje na dobiegające zza ściany krzyki i płacz. Sprzyja temu tendencja do wąskiego rozumienia pojęcia przemocy, głównie jako przemocy fizycznej. Prawie 20% Polaków utożsamia przemoc tylko z widocznymi śladami na ciele ofiary, choć niemal połowa badanych zna w swoim otoczeniu rodziny z problemem przemocy wobec dzieci, najczęściej występującym w formie zaniedbania.

Przemoc rzadko zgłaszamy, nawet jeśli podejrzewamy, że ma miejsce tuż za ścianą. Dlaczego? 17,8% badanych twierdzi, że nie warto pomagać ofiarom przemocy, gdyż i tak wrócą one do sprawcy. W 2019 roku 15% mieszkańców Warszawy było zdania, że „przemoc w rodzinie to sprawa prywatna”, a 19% uznało, że przemoc w rodzinie „to sprawa wyłącznie rodziny, której problem dotyczy”. 41% badanych przyznaje, że „nie obchodzą ich sprawy innych” a 37%, że nie wie, jak zareagować w takiej sytuacji.

Pamiętajmy, że osoby doznające przemocy boją się o siebie. Boją się, że nawet jeśli zawiadomią o przestępstwie policję, to i tak nikt nie będzie chciał zeznawać. Nie wierzą, że ktoś chce i może im pomóc, że mają prawo prosić o pomoc, że coś się zmieni. Wstydzą się, bo biorą na siebie całą odpowiedzialność za to, co się dzieje w jej domu.